To jeden z najbardziej charakterystycznych motywów polskiej sztuki ludowej.
Jednobarwna, symetryczna, wycinana wzdłuż jednej, pionowej osi, doczekała się tysięcy wariantów i odmian. Podstawowe reguły są proste: na dole skromniejsza podstawa, a na górze rozbudowana, pełna ażurów korona przypominająca koronę drzewa. Najczęściej mamy do czynienia z zamkniętą, owalną, ale zdarzają się też otwarte, w formie kielicha. Całość „okraszona” dowolnym zestawem symetrycznych motywów zwierzęcych, roślinnych i ludzkich. Najwięcej lelui ma formę stylizowanych drzew albo kwiatów w doniczce, ale na początku ubiegłego wieku karierę zrobił „nowy model” – leluja przypominająca monstrancję.
Miejsce kogucików i wiewiórek zajęły na niej aniołki oraz krzyże. Pierwowzorem tego motywu było ponoć stojące w sercu Edenu Drzewo Życia, symbol czystości i nieśmiertelności człowieka przed wygnaniem z Raju. Symetria to natomiast symbol równowagi, harmonii i doskonałości. Podsumowując, cała leluja może służyć jako kolorowa prośba o przywrócenie ludzkości do błogiego stanu, w którym znajdowała się, zanim pewien wredny gad wcisnął jej zatrute wiedzą jabłuszko.
Tekst: Weronika Kowalkowska
Fotografie: Andrzej Sidor/Forum, Dominika Mróz-Toton/forum, shutterstock.com
