Jaką szklarnie kupić lub zrobić samemu - szklaną, poliwęglanową czy z folii? Radzi ekspert w dziedzinie upraw szklarniowych, Jörn Pinske

„Szklarnia w ogrodzie miesiąc po miesiącu” to poradnik  dla posiadaczy szklarni i wszystkich, którzy zastanawiają się, czy warto ją postawić w ogrodzie i finalnie jaką szklarnię kupić. Jörn Pinske w swojej książce wyjaśnia m.in. w jaki sposób uzyskać większe plony z roślin, które kochają ciepło, jak uprawiać rozmaite warzywa przez cały rok, jak przygotować siewki do uprawy oraz jak zadbać o jakość gleby, warunki oświetleniowe i wilgotność, jak optymalnie regulować temperaturę oraz przezimować rośliny egzotyczne. Część książki to praktyczne porady, w ktorych autor dokładnie omawia szczegóły techniczne szklarni - typy konstrukcji, technologie i wyposażenie oraz radzi na co zwrócić uwagę, jeśli sami chcemy zbudować szklarnię. Oto fragmenty praktycznych porad, które warto znać, jeśli myśli się o szklarni w swoim ogrodzie. 

Rodzaje szklarni - szklarnia z dachem dwuspadowym 

Typowa szklarnia ma dach dwuspadowy, a typowy ogrodnik amator najchętniej uprawia w szklarni pomidory – dlatego taka konfiguracja sprawdza się najlepiej. Pionowe ściany i dwuspadowy dach nadają się do wszystkich upraw. W takiej szklarni bez trudu umieścimy stelaże oraz stoliki podwieszane i składane do upraw wstępnych. Możliwe są w niej również uprawy w glebie. Ukośne ściany boczne spotyka się stosunkowo rzadko. Jednak one także mają swoje zalety: przy takim rozwiązaniu ziemia na grządkach otrzymuje więcej światła – przydaje się to, szczególnie gdy używa się szklarni zimą.

Kąt nachylenia dachu

Optymalny kąt nachylenia dachu wynosi 24–30°. Pozwala to dobrze wykorzystać pozycję słońca w środkowej Europie. Dzięki takiemu nachyleniu deszczówka łatwo spływa po dachu, śnieg zaś sam się z niego zsuwa albo bez problemu da się go usunąć. W naszych szerokościach geograficznych trzeba się liczyć z obciążeniem śniegu 25 kg/1 m2. Wartość ta może być większa, zwłaszcza gdy szklarnia nie jest ogrzewana. Mniejszy kąt nachylenia dachu jest zimą dogodny, jednak przy niższej pozycji słońca w mniejszym stopniu można korzystać ze światła. Jako że kąt padania promieni jest zbyt mały, większość światła słonecznego odbija się i nie dochodzi do wnętrza.

Wysokość ścian i powierzchnia gruntu

Ściany powinny mieć minimum 1,5 m wysokości. Jeszcze lepiej, gdy będą miały 2 m, a nawet więcej. Minimalna wysokość kalenicy wynosi 2,5 m. Wysokość kalenicy i ścian, a także kąt nachylenia dachu wpływają na późniejsze użytkowanie szklarni. Musi być ona na tyle wysoka, by można było w niej stać w pozycji wyprostowanej i pracować. Rozrastające się wzwyż ogórki i pomidory będą odnosić dodatkową korzyść z wysokiej szklarni, unikną bowiem poparzenia wierzchołków pędów przez rozgrzane szkło. We wszystkich rodzajach szklarni należy zwracać uwagę na to, żeby drzwi były jak najszersze, by można było przez nie bez problemu przepchnąć taczkę. Jest to szczególnie przydatne przy wymianie ziemi, gdy trzeba przetransportować duże ilości substratu. Cieplarnia ziemna z dachem dwuspadowym pozwala zaoszczędzić energię, ale w zimie nie wystarcza w niej światła na uprawy warzyw. Nadaje się jednak dla roślin ozdobnych, takich jak storczyki. Minimalna powierzchnia szklarni to 5 m2. Lepiej, jeśli będzie ona wynosić 12 m2. Oczywiście większa powierzchnia będzie jeszcze bardziej praktyczna, bo wtedy stosunek powierzchni upraw do powierzchni ścieżek będzie korzystniejszy.

Rodzaje szklarni - szklarnia przyścienna z dachem jednospadowym

Można zbudować szklarnię przy ścianie domu. Taka konstrukcja jest gorzej doświetlona, ale dzięki ciepłej ścianie lepiej magazynuje ciepło. Pozwala to obniżyć koszty obsługi szklarni, szczególnie gdy jest ona ogrzewana. Szklarnię najlepiej dostawić do ściany południowej. Tu ogrzeje się najszybciej. Należy jednak pamiętać o wystarczającej wentylacji i cieniowaniu (najlepiej zainstalowanym na zewnątrz). Szklarnia przylegająca do domu mieszkalnego, jeśli ma odpowiednią wielkość, może służyć także jako miejsce do wypoczynku. Powyżej określonej powierzchni trzeba przestrzegać przepisów budowlanych. W każdym razie ten rodzaj szklarni sprawdza się doskonale w roli ogrodu, w którym można łączyć przyjemne z pożytecznym.

Zobacz też: Co warto sadzić w przydomowej szklarni?

Odpowiednie stanowisko, czyli światło w szklarni ogrodowej

Siłą napędową w szklarni jest światło, zatem stanowisko, na którym stoi, musi być jak najlepiej doświetlone. Słońce w zimnych miesiącach promieniuje najsłabiej, dlatego ściana o największej powierzchni, przeważnie jest to długi bok szklarni, powinna być skierowana na południe. Aby zredukować ilość światła, można cieniować powierzchnie szklane. Te przesłanki wskazują

na to, by szklarnię ustawić na osi wschód–zachód. Jeśli szklarnia ma być używana tylko w lecie, dogodniejsza jest oś północ–południe – przy takim usytuowaniu temperatura dla ogórków i pomidorów nie będzie rosła zbyt szybko. W większości szklarni różnica między długością i szerokością nie ma dużego znaczenia. Szczególnie gdy szklarnia jest ogrzewana, jej ścianę o najmniejszej powierzchni raczej należy ustawić w kierunku wiatrów. Gdy wieje, trzeba zużyć więcej energii, niż gdy jest zimno. Ponadto wiatr może osłabić żywopłot lub płot.

Z czego zrobić szklarnie lub jaką kupić? Kluczowy jest materiał 

Rusztowanie szklarni składa się przeważnie z dającego się kształtować aluminium, rzadziej z drewna, stali i tworzywa sztucznego.

Dach i ściany wykonuje się z trzech materiałów: Szkło. Stosuje się je w różnych wersjach. Produkowane są szyby pokryte od strony wewnętrznej wzorem, dzięki czemu ich powierzchnia jest większa i światło lepiej się rozprasza. Gładkie szyby powinny mieć grubość nie mniejszą niż 4 mm i jak największą powierzchnię. Do oranżerii albo szklarni, w których przebywa się dłużej albo które się ogrzewa, najlepiej wybrać szkło bezpieczne (hartowane), izolacyjne, z inteligentną technologią cieniowania albo pochłaniające ciepło. Czasem szkło stosuje się również w ścianach bocznych, żeby mieć dobry widok na ogród. W dachu, dla lepszej izolacji, instaluje się podwójne płyty komorowe.

Folie. Asortyment jest spory: chroniące przed promieniowaniem UV folie polietylenowe (PE), folie zbrojone ze wzmocnieniem, folie pokrywane warstwą antykondensacyjną i przepuszczające promieniowanie UV folie PE. Mają one przewagę nad szkłem: rozwijające się pod nimi rośliny są bardziej zwarte, a ich smak, na przykład pomidorów, jest intensywniejszy. Podstawowa wada folii polega na tym, że się elektryzują, a przez to brudzą się szybciej niż szkło.

Płyty z tworzyw sztucznych. Stosuje się podwójne płyty komorowe, które w zależności od grubości mają 1–3 powietrznych przestrzeni izolacyjnych. Najpopularniejsze są bezbarwne płyty z poliwęglanu o grubości 4, 6, 10 lub 16 mm, odporne na niekorzystne warunki atmosferyczne i jednocześnie lekkie. Przepuszczają ponad 80% światła słonecznego.

Płyty stosowane w szklarniach muszą być odporne na promieniowanie UV, przynajmniej od zewnątrz. Płyty ze szkła akrylowego (PMMA), potocznie zwanego pleksą lub pleksiglasem, są trwałe, odporne na czynniki zewnętrzne, ich przepuszczalność światła wynosi 91%, są całkowicie odporne na promieniowanie UV i przepuszczają je nawet po długoletnim stosowaniu. Można nabyć płyty komorowe pokryte warstwą „no drop”, która zapobiega powstawaniu skroplin. Dzięki niej na powierzchni płyty tworzy się spływający film.

Materiały różnią się przepuszczalnością promieniowania. Dla ludzi znaczenie ma niewidzialne promieniowanie UV, promieniowanie widzialne i promieniowanie cieplne. Promieniowanie UV ważne jest dla wzrostu wzdłużnego, zabarwienia i smaku roślin. Promieniowanie widzialne odpowiada za ich wzrost i dlatego uprawy powinny być doświetlone w jak największym zakresie. Jeśli promieniowanie jest zbyt wysokie, można albo trzeba je obniżyć przez cieniowanie. Materiał na zadaszenie musi być zatem w miarę tani, odporny na złe warunki atmosferyczne, trwały, przepuszczalny dla promieniowania UV i światła widzialnego, ale nieprzepuszczalny dla promieniowania cieplnego. Oprócz tego powinien bez problemu poddawać się przeróbkom i być ekologiczny zarówno w produkcji, jak i utylizacji.

Artykuł oraz zdjęcia pochodzą z książki „Szklarnia w ogrodzie miesiąc po miesiącu” Jörna Pinske
Wydawnictwo Publicat, 2023