Drzewa szpalerowe - inne podejście do formowania drzew w ogrodzie. To idealne rozwiązanie do małych ogrodów! 

Słowo „szpaler” pochodzi od włoskiego „spalliera” oznaczającego oparcie, na którym mogą spocząć ramiona. Definicja doskonale oddaje istotę takiego prowadzenia drzew – konary są rozpostarte płasko przy murze lub na drewnianych stelażach.

Uważa się, że tę technikę rozpropagowali Rzymianie, chociaż odnaleziono egipskie grobowce z około 1400 roku p.n.e. z malowidłami przedstawiającymi szpalerowe figowce. 

W średniowiecznej Europie powszechnie stosowano ją do uprawy drzew owocowych w otoczonych murem ogrodach klasztornych albo na dziedzińcach zamkowych, bo formowane drzewka nie zabierały otwartej przestrzeni. 
W XVI i XVII wieku szpalery były szeroko stosowane od północnej Francji do południowej Anglii.

Zobacz też: Dziki żywopłot – jakie rośliny wybrać, żeby dobrze nas osłonił?

Drzewa szpalerowe są idealne do małego ogrodu 

Położenie konarów i gałęzi jest ściśle zaplanowane, a rokroczne skrupulatne cięcie nadaje drzewkom geometryczny pokrój ograniczony do dwóch płaszczyzn: nowe przyrosty mogą rozwijać się w pionie lub poziomie.
Kształtowanie drzew ma szereg korzyści: idealnie uformowana roślina zmieści się nawet w najmniejszym ogrodzie, bo wystarczą jej pusta ściana czy mur i skrawek ziemi u jej podstawy. 
Stanowisko o wystawie południowej zapewnia dawkę dodatkowego ciepła: płaska powierzchnia w ciągu dnia nagrzewa się od słońca, a nocą grzeje, umożliwiając uprawę gatunków bardziej wrażliwych na chłód. 
Drzewka łatwiej zabezpieczyć przed przymrozkami, szczególnie jeśli są to kwitnące wczesną wiosną rośliny owocowe: wystarczy osłonić je kawałkiem włókniny lub innego materiału przytwierdzonego klamerkami do stelażu podtrzymującego gałęzie. Porcja dodatkowego ciepła umożliwia również wcześniejsze dojrzewanie owoców.

Zobacz też: Szybko rosnące pnącza na balkon i do ogrodu. Sprawdź, jak je wykorzystać do ozdobienia domu i ogrodu

Zalety zastosowania takich drzew w swoim ogrodzie

Niektóre gatunki drzew lepiej nadają się do kształtowania od innych.
Te najlepsze wydają długie, elastyczne gałęzie i ozdobne kwiaty lub pyszne owoce – najczęściej są to więc drzewka owocowe. 
Silne przycinanie pozwala przekierować energię rośliny, która zamiast prostych i długich pędów rosnących w górę wytwarza krótkie owoconośne. Dzięki temu, mimo niewielkich rozmiarów, drzewka szpalerowe potrafią rodzić więcej jabłek czy gruszek niż ich wolno rosnące odpowiedniki.

Rozpostarte poziomo gałęzie są mocno połączone z pniem, więc i mniej podatne na wyłamanie, dlatego mogą osiągać sędziwy wiek. Niektóre jabłonie owocują nawet po 150 latach! Mniejsze rozmiary to także możliwość zmieszczenia większej liczby różnych odmian blisko siebie, co ułatwia zapylenie krzyżowe i daje większe zbiory. 
Owoce są duże, kształtne, zdrowe, smaczne, pięknie wybarwione i zarumienione, bo żadna gałąź nie blokuje im dostępu słońca.

Co wybrać na szpaler w ogrodzie? 

Tradycyjnie najpopularniejszymi drzewami szpalerowymi są grusze i jabłonie, które owocują na długowiecznych krótkopędach i mają elastyczne nowe przyrosty, doskonale nadające się do formowania. Spotyka się również kształtowane brzoskwinie, morele, nektaryny, śliwy, wiśnie czy czereśnie, a także bardziej egzotyczne dla naszego klimatu figowce i granaty (szpalery można też uprawiać w donicach!).

Doskonale do modelowania nadaje się krzewiasty pigwowiec, który wytwarza też ozdobne kwiaty. Odmiany szlachetne są zaszczepione na podkładkach skarlających, które powstrzymują je od silnego wzrostu, co dodatkowo ułatwia formowanie, ale nie przeszkadza w zawiązywaniu pełnowymiarowych owoców.

Przepiękne są także szpalery z roślin ozdobnych, takich jak zimozielony ostrokrzew, magnolia, trzmielina, oczar oraz róże pnące.

Zobacz też: Dzikie rośliny do ogrodu wracają! Zobacz, jakie drzewa, krzewy i kwiaty warto mieć w swoim ogrodzie i dlaczego?

Poszukaj gotowych drzew w szkółkach 

Najprościej kupić gotowe. Dobrze zaopatrzone szkółki i centra ogrodnicze sprzedają sadzonki wstępnie ukształtowanych drzewek szpalerowych. Jedyne, co musisz zrobić, to posadzić je w odpowiednim miejscu i dalej modelować, podążając za wybraną formą. Im starsze drzewko, tym oczywiście droższe, bo formowanie wymaga czasu i umiejętności, ale przy odrobinie chęci każdy może wykonać je własnoręcznie.

Jak to zrobić?  

Drzewko nie powinno bezpośrednio przylegać do płaskiej powierzchni – minimalny odstęp to 20 cm. Gałęzie prowadzi się wzdłuż rozpiętych na ścianie linek lub podpór wbitych w ziemię (stelażu), które posłużą za wzór. 
Uzyskanie podstawowego kształtu zajmuje przeważnie 3–4 lata, ale bardziej skomplikowane wzory wymagają nieco więcej czasu.

Główne cięcie wykonuje się co roku późną zimą, kiedy roślina jest w stanie spoczynku. Należy skrócić wszystkie gałęzie, które nie pasują do wybranego kształtu. Na przyciętej gałęzi powinien zostać pąk, z którego rozwinie się pęd skierowany w pożądanym kierunku.

Wiosną i wczesnym latem, gdy nowe przyrosty są jeszcze młode, miękkie i łatwe do ukształtowania, należy je przymocować do podpór. Czasami trzeba to robić stopniowo, aby ich nie uszkodzić ani nie złamać. Po osiągnięciu pożądanego kształtu w kolejnych latach należy go utrzymać, usuwając regularnie wszystkie gałęzie wyrastające w niepożądanych kierunkach. 

Tekst: Łukasz Skop, AUtor bloga bezogrodek.com 

Czytaj dalej: 5 porad jak przygotować ogród na zimę?