Owocowe żywopłoty obronne: mirabelka, tarnina, dereń, głóg i pigwowiec

Gdy byłem z pierwszą wizytą w Holandii, przeżyłem szok. Okazało się, że to kraj bez płotów. Nawet jeśli ktoś buduje ogrodzenie posesji, to wcale nie ze sztachet czy betonowych paneli, ale z roślin, i to raczej niskich. My też moglibyśmy nieco złagodzić nasze „najeżenie” i zamiast z drewna, kamieni czy betonu, robić żywe płoty. Najlepiej takie, które dają smaczne owoce.

Mijam w sąsiedztwie pewną posesję, na której podziwiam szpaler z ałyczy. To ciernista śliweczka o żółtych owocach, popularnie nazywanych mirabelkami. Mają one w ciągu roku dwa ważne okresy. Pierwszy przypada zwykle w marcu lub kwietniu i jest związany z kwitnieniem. Choć trwa krótko i często towarzyszy mu zimna, brzydka pogoda, to jednak widok i tak jest niezwykły – ałycze (te w płocie są kilkumetrowymi krzewami) pokrywają się białym obłokiem płatków.

Okres drugi to wczesne lato i owocowanie. Jeśli przyjrzycie się samym krzewom, zauważycie, że nawet młode pędy są bardzo twarde, sztywne i najeżone ostrymi cierniami. Naprawdę budzą respekt. Zaryzykowałbym twierdzenie, że są bardziej skuteczne niż typowe ogrodzenie, bo próba sforsowania zawsze kończy się boleśnie. 

Owoce za to ten żywy płot ma pyszne, kwaskowate, wychodzą z nich genialne kompoty i powidła. Ałycza to gatunek dziki, ale jednak i do pewnego stopnia cywilizowany, bo chętnie poddaje się formowaniu. Jeśli tniemy, to zawsze po owocowaniu, starając się nadać szpalerowi pożądaną wysokość, najlepiej nie wyższą niż 2,5 metra, oraz grubość i kształt. Na przekroju powinien to być lekko zwężający się ku górze ścięty stożek. U podstawy najlepiej, żeby miał nie więcej niż 2 metry grubości.

Inny bardzo groźny dla intruzów, a obficie owocujący żywopłot posadzimy z tarniny. To również wyjątkowo sztywna i ciernista śliwa. Typowy krzew do podziwiania z daleka. Wie o tym każdy, kto wiosną próbował zerwać choć jedną kwitnącą gałązkę, a jesienią nazbierać drobnych owoców, z których wychodzą pyszne nalewki.

Tarnina to typowy gatunek gleb ubogich, odporny na choroby i szkodniki. Jedyny kłopot z nią jest taki, że trudno kupić sadzonki. Można oczywiście podjąć próbę samodzielnego wyhodowania siewek, trzeba jednak pamiętać, że siew musi zostać poprzedzony 15-tygodniową stratyfikacją (co to – czytaj w ramce „Od pestki”). Gdy po dwóch sezonach uprawy siewki są gotowe do posadzenia, wzdłuż szpaleru trzeba wkopać bariery dla korzeni, bo tarniny mają odrosty. 

Najbardziej smakowity żywopłot stworzymy na pewno z dereni jadalnych. Pędy tych krzewów są kompletnie nieuzbrojone, za to w marcu pięknie kwitną. No i nalewki czy soków z owoców chyba nikomu nie trzeba rekomendować? Amatorzy dereni muszą pamiętać, że te krzewy bujnie rozrastają się wyłącznie na żyznych i zasobnych w wilgoć glebach. Na gruntach piaszczystych raczej rosną licho, co oczywiście nie oznacza, że nie owocują.

Dobrze znoszą przycinanie (choć jeśli chcecie je hodować w formie drzewek, wystarczy usuwać suche pędy) i po kilku latach zagęszczone gałęzie tworzą solidną barierę. Świetnie chronią też przed silnymi wiatrami, można więc taki żywopłot wykorzystywać jako parawan i sadzić od strony narażonej na wichury.

A zakładając żywopłot z głogów, zdobędziemy nie tylko piękną ozdobę w czasie kwitnienia i owocowania, lecz dodatkowo zaskarbimy sobie wdzięczność okolicznych ptaków. Krzew bezobsługowy, nie trzeba go nawet specjalnie ciąć, żeby zagęścić koronę, bo nie łysieje od dołu. Wyrasta z niego żywy parkan nie do przebycia nawet dla zwierząt.

Ich przegląd wypada zacząć od różnych odmian róży pomarszczonej. Można dobrać naprawdę ciekawe kolory płatków, kwiaty pełne albo pojedyncze, z których chyba jednak powstaje najwięcej ozdobnych owoców. Róże pomarszczone są bardzo gęste, wprost najeżone kolcami, powszechnie u nas panujące standardy bezpieczeństwa zupełnie wypełniają. I chodzi zarówno o nieproszonych gości, jak i nawet pędzące pojazdy.

Najlepsze odmiany na żywopłoty (wszystkie pięknie pachną) to: ‘Red Dagmar’ – o płatkach pojedynczych, ‘Hansa’ – kwiatach pełnych, ciemnoróżowych. ‘Kórnik’ ma kwiaty białe i dorasta do 1,5 metra, z kolei ‘Snow Pavement’ – bladoróżowe. ‘Roseraie de l’Hay’ to krzewy podwójnie niezwykłe, bo dorastają do 2,5 metra i mają szkarłatny kolor. 
 

Skuteczne, piękne i smakowite są też powszechnie znane pigwowce. A jeśli ktoś kiedyś popełnił błąd i jednak postawił ogrodzenie z betonowych paneli, a teraz z honorem chciałby się z tego wycofać, niech obsadzi ogrodzenie krzewami aktinidii. Może być pstrolistna lub ostrolistna, zawsze jednak pamiętajmy, że w drugim przypadku na trzy sadzonki odmiany żeńskiej trzeba posadzić jedną męską. Tylko wtedy po kilku latach spróbujemy pierwszych owoców zwanych polskimi kiwi.

Tekst: Witold Czuksanow
Dziennikarz, ogrodnik, współtwórca programu telewizyjnego „Rok w ogrodzie”
Zdjęcia: Shutterstock