Jesień w ogrodzie nie musi być nudna i szara. Te niezwykłe drzewa i krzewy upiększą twój ogród tysiącem ognistych barw

Chłodna aura zaczyna dawać się we znaki nie tylko ogrodnikom, zachęcając do zakładania ciepłych czapek i rękawiczek do pracy w ogrodzie, ale też roślinom. Zabawnie jest pomyśleć, że ostatnie liście rumienią się od pierwszych przymrozków, a mróz nie tylko nas szczypie w nosy. Kiedy ostatnie kwiaty kończą kwitnienie, ogrody jeszcze jeden ostatni raz przed nadejściem zimy zapraszają na festiwal barw: tym razem popisy dają przede wszystkim drzewa, krzewy i pnącza, których dotąd zielone liście przechodzą niezwykłą metamorfozę. Za tę przemianę odpowiadają kolorowe barwniki, które, czekając na swoją kolej, już od wczesnej wiosny ukrywały się pod osłoną zielonego chlorofilu, a teraz w końcu tworzą ostatnie barwne widowisko.

Gdy zanika chlorofil, czyli jak rośliny szykują sie na zimę

Jesienią szczególnie wyraźnie odczuwamy skracające się dni i wydłużające noce. Ostatni dzień października jest krótszy do pierwszego o niemal dwie godziny! Czas, w którym słońce wędruje po niebie, kurczy się więc szybciej niż wełniane skarpetki wyprane w gorącej wodzie.

Rośliny nie pozostają na tę zmianę obojętne. Liście odbierają sygnały o krótszym dniu i mniejszej ilości światła. W odpowiedzi wstrzymują fotosyntezę i zamykają mikroskopijne fabryki cukrów, które prężnie działały od początku wiosny w każdej zielonej komórce. Cząsteczki zielonego barwnika, chlorofilu, ulegają rozkładowi, a rośliny starają się odzyskać tak wiele składników odżywczych z liści, jak tylko zdołają, zanim te opadną na ziemię. 

Kiedy chlorofil zanika, w liściach uwidaczniają się inne barwniki, które także są ważne. Żółte, pomarańczowe i czerwone karotenoidy biorą udział w fotosyntezie (chociaż w mniejszym stopniu) oraz pełnią funkcje ochronne. Żółte, czerwone i purpurowe flawonoidy chronią przed promieniowaniem ultrafioletowym.

Zobacz także: Klon - najpiękniejsze drzewo jesieni

Dlaczego liście na jesień robią się brązowe? 

Należące do nich antocyjany jako jedyne powstają w liściach na ostatnią chwilę, a ich kolor zależy od pH soku komórkowego oraz od słonecznej pogody. Kilka następujących po sobie słonecznych dni zazwyczaj wystarczy, aby dostarczyć roślinom dawkę energii potrzebną do wytworzenia niebieskich, czerwonych i fioletowych barwników, a wtedy liście oblewają się różowymi, karminowymi i purpurowymi odcieniami.

Gdy pogoda nie dopisuje, a dni są pochmurne, liście szybko brązowieją, chociaż nie jest to zasługa żadnego dodatkowego barwnika: taki właśnie kolor mają ściany komórkowe. Liściom nie pozostaje już wówczas nic innego, jak opaść na ziemię, wywołując coroczną dyskusję: grabić czy nie grabić?

Kolorowe drzewa i krzewy: prezent od jesiennego słońca

Każda roślina ma swój własny zestaw barwników, których poziom o tej porze roku się zmienia, i to właśnie dzięki nim możemy obserwować tak niezwykłe barwy. U niektórych drzew jesienna przemiana nigdy nie zawodzi: niezależnie od pogody liście miłorzębów zawsze przebarwiają się na złotożółto. Inne są bardziej kapryśne: aby na sumaki octowce wkroczył intensywny oranż i mocny róż, drzewa te muszą rosnąć w intensywnym słońcu.

Również winobluszcz trójklapowy najładniej wybarwia się tam, gdzie ma dostęp do światła. To bujne pnącze porastające całe ściany budynków zapewnia sezonową zmianę elewacji, kiedy jego dachówkowato ułożone liście zaczynają się przebarwiać. Przy braku słońca i jesiennej niepogodzie przeważnie pojawiają się na nich na krótko żółć i pomarańcz.

Ogrodowa cukiernia: jakie rośliny pachnią jesienią najpiękniej? 

Zmianom w wyglądzie roślin niekiedy towarzyszą również piękne zapachy. Opadłe liście grujecznika japońskiego pachną jak świąteczne pierniczki z cynamonem i goździkami. Ciekawostka – na wiosnę są brunatnoczerwone, latem ciemnozielone, a jesienią czerwone i złote (w słońcu) lub kremowołososiowe i żółte (w cieniu). To egzotyczne drzewo najczęściej spotkasz w arboretum lub w parku, ale i nasze krajowe potrafią zachwycać aromatem. Liście topoli co prawda nie przechodzą spektakularnej metamorfozy – zmieniają jedynie barwę na żółtawą – lecz gdy pogoda dopisuje, a słońce szybko je wysusza, wydzielają słodki zapach karmelu i waty cukrowej. Zarówno topole, jak i inne rodzime drzewa: lipy, brzozy czy jarzęby, przebarwiają się jesienią na żółto i to one współtworzą wspaniałe widowisko, które nazywamy polską złotą jesienią.