Jarmark Jagielloński 2021 – polecamy koncerty, warsztaty i wystawy

Jarmark Jagielloński w Lublinie: temat przewodni – instrumenty tradycyjne    

Tegoroczna edycja festiwalu skupiona będzie wokół tematyki związanej z instrumentami tradycyjnymi. Ich rola w kulturze ludowej polegała na tym, że towarzyszyły wielu sytuacjom życia rodzinnego, obrzędowego i społecznego mieszkańców wsi. Grające na nich kapele i orkiestry były uczestnikami wesel i pogrzebów, zabaw i spotkań społeczności. Jednak rola instrumentów była i nadal jest zdecydowanie większa. 

– Dlatego w tym roku chcemy przybliżyć uczestnikom festiwalu nie tylko te konteksty, ale także szeroki temat budowy instrumentów. Tradycyjna budowa instrumentów to niezwykła dziedzina twórczości wymagająca szerokiej wiedzy i doświadczenia zdobywanego przez lata. Odpowiednie dobranie surowca, jego przygotowanie i sam proces budowy to długi cykl twórczy, którego nie sposób przyspieszyć. Niektóre instrumenty cechuje prostota i surowość, inne są zdobione pięknymi ornamentami. Jedne wykonywane są z odpowiednio dobranych kawałków drewna, pniaków, desek czy gałęzi, do powstania innych wykorzystywana jest także wyprawiona skóra czy glina. Tegoroczna edycja Jarmarku umożliwi zapoznanie się zarówno z polskimi instrumentami ludowymi, jak i z instrumentami pochodzącymi z innych zakątków świata – autorami ich wszystkich będą rzemieślnicy pracujący w Polsce. – wyjaśniają Organizatorki z Warsztatów Kultury.

Na Jarmarku Rzemieślniczym będzie można zakupić instrumenty stworzone przez mistrzów, którzy swoją wiedzą i umiejętnościami podzielą się także podczas warsztatów budowy instrumentów czy gry na nich. Program skupiony wokół tej tematyki dopełnią także wystawy, spotkania i spektakle, które przybliżą nam wybrane tradycje regionalne.

– W tym roku pragniemy również zwrócić uwagę na temat kobiet w kulturze tradycyjnej; ról, które pełniły, stereotypów kulturowych z nimi związanych, ale i codziennych obowiązków i radości, którymi wypełnione było ich życie na dawnej wsi. Sprawdzimy, jaki ich obraz zapisał się w tekstach pieśni tradycyjnych, nie zapomnimy także o kobietach muzykantkach i artystkach – dodaje Agata Turczyn, Asystentka Programowa.

Nawiązanie do tych tematów pojawi się także podczas koncertów, między innymi w produkcji re:tradycja, która ponownie połączy artystów znanych ze sceny współczesnej z muzykami tradycyjnymi.

Nie zabraknie także atrakcji dla najmłodszej publiczności festiwalu. To dla niej rozbudujemy Jarmarkowe Podwórko, przygotujemy niezwykłe warsztaty, a scena kameralna festiwalu zabrzmi dźwiękami wielu ciekawych instrumentów. Będzie się działo!

Planujmy czas z dobrą energią podczas sierpniowego weekendu w Lublinie!

Jarmark Jagielloński – Letnia Szkoła Tradycji 2021

Tegoroczną tematyką Letniej Szkoły jest budowa instrumentów ludowych. Tych przeznaczonych do grania melodii, jak oktawki, piszczałki czy okaryny, jak i służących zabawie jednym dźwiękiem i rytmem – gwizdków oraz bębenków. Poznamy tajniki tworzenia instrumentów z drewna, gliny i metalu.

Zajęcia poprowadzą znani i doświadczeni budowniczowie, którzy od lat w swoich przydomowych pracowniach wytwarzają różnego typu instrumenty i narzędzia muzyczne, a także udoskonalają technikę ich wykonywania. To także osoby, które prowadzą studium przypadków, dokonując wyborów między zachowywaniem tradycyjnych, starodawnych metod a stosowaniem innowacyjnych rozwiązań i nowoczesnych narzędzi w procesie budowy instrumentów ludowych.

Warsztaty w ramach Letniej Szkoły Tradycji

Grupa I – Warsztaty budowy oktawek biłgorajskich, prowadzący: Zbigniew Butryn z Janowa Lubelskiego (Lubelskie)

Pod kierunkiem Zbigniewa Butryna uczestnicy będą pracować nad powstaniem oktawek biłgorajskich. Cała grupa będzie wspólnie budować jeden instrument. 

Choć zachowane zabytki muzealne mają różne rozmiary (np. model znajdujący się w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie jest wielkości skrzypiec „połówkowych”), podczas warsztatów powstanie instrument użytkowy o menzurze skrzypiec 4/4. Instrument będzie służył do działań edukacyjnych. Do udziału w warsztatach wymagana jest podstawowa umiejętność obsługi dłut, młotka i innych narzędzi stolarskich.

Zbigniew Butryn – ur. w Janowie Lubelskim, gdzie mieszka do dziś; muzykant (basetla, skrzypce, suka, oktawki, gitara basowa), lutnik amator, budowniczy instrumentów tradycyjnych, w szczególności chordofonów tzw. dłubanych (suka, skrzypce, oktawki, fidel płocka, mazanki, basy) oraz bębenków z brzękadłami (tzw. sitkowe) i barabanów. 

Od 2008 roku Zbigniew Butryn wraz z synem Krzysztofem i synową Martą prowadzi Szkołę Suki Biłgorajskiej oraz Pracownię Instrumentów Ludowych. W 1993 roku wykonał rekonstrukcję swojej pierwszej suki biłgorajskiej. Do poszukiwań i rekonstrukcji zapomnianego instrumentu zainspirował go redaktor Polskiego Radia Marian Domański. Od tego czasu udoskonalił swój warsztat pracy przy budowie instrumentów. Swoją wiedzą chętnie dzieli się z osobami zainteresowanymi nauką.

Kiedy: 

19 sierpnia, godz. 15.00-19.00

20 sierpnia, godz. 15.00-19.00

21 sierpnia, godz. 10.00-14.00

22 sierpnia, godz. 15.00-19.00

Gdzie: Warsztaty Kultury w Lublinie, ul. Grodzka 7, sala wystawowa, II piętro 

Grupa II – Warsztaty budowy bębenka obręczowego, zwanego również sitkowym, jednoręczniakiem, bębenkiem z brzękadłami, prowadząca: Katarzyna Zedel z Pawłowa (Radomskie). 

Uczestnicy poznają cały proces budowy bębenka obręczowego, na Lubelszczyźnie zwanego „sitkowym”, oraz obróbkę poszczególnych elementów z drewna, metalu i skóry. Wszyscy uczestnicy będą pracować wspólnie nad jednym dużym egzemplarzem, który będzie następnie służył do celów edukacyjnych, a ponadto każdy wykona własny bębenek o małych rozmiarach. W zależności od zdolności uczestników i dostępnego czasu, będzie można wykonać również drewniane zabawki muzyczne, inspirowane dziełami rzeźbiarza Jana Puka z Trześni. Do udziału w warsztatach wymagana jest podstawowa umiejętność obsługi wyrzynarki, szlifierki kątowej, młotka i innych narzędzi stolarskich.

Katarzyna Zedel – mieszkanka okolic Szydłowca, muzykantka, śpiewaczka i tancerka, a także twórczyni instrumentów tradycyjnych (bębenki, barabany, suka, mazanki, zabawki muzyczne). Doświadczenie w budowie instrumentów zdobywała m.in. u Piotra Sikory z Kuźnicy k. Przysuchy – mistrza wykonującego bębenki, basy, skrzypce, smyczki i futerały. W latach 2012-2020 pracowała jako specjalista ds. zbiorów w Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu.

Kiedy: 

19 sierpnia, godz. 10.00-14.00

20 sierpnia, godz. 10.00-14.00

21 sierpnia, godz. 15.00-19.00

22 sierpnia, godz. 10.00-14.00

Gdzie: Warsztaty Kultury w Lublinie, ul. Grodzka 7, sala wystawowa, II piętro

Grupa III – Warsztaty budowy ceramicznych okaryn i gwizdków, prowadzący: Grzegorz Romańczyk z Piotrkowic (Małopolska)

Uczestnicy warsztatu zapoznają się z całym procesem budowy gwizdków i okaryn. Pierwszą ważną czynnością przed zbudowaniem instrumentów będzie wylanie i obróbka ich form, których następnie będzie można używać wielokrotnie. Uczestnicy zdobędą wiedzę o obróbce (czyszczenie, kucie) tych glinianych wyrobów, a także wiedzę na temat procesu wypalania. Do udziału w warsztatach nie wymagana jest specjalistyczna wiedza, jednak uczestnicy muszą liczyć się z faktem, że jest to „brudna i mokra robota”.

Grzegorz Romańczyk – twórca ceramicznych okaryn i ćwierkających ptaszków. Pochodzi ze znanej ze swojej twórczości rodziny Romańczyków, która od kilku pokoleń zajmuje się ceramiką – tradycję tę zapoczątkowała jego prababcia, a przejęli następnie jej synowie i ich potomkowie.

Kiedy: 

19 sierpnia, godz. 15.00-19.00

20-22 sierpnia, godz. 10.00-14.00

Gdzie: Warsztaty Kultury w Lublinie, ul. Grodzka 7, sala warsztatowa przy patio, parter

Grupa IV – Warsztaty budowy drewnianych instrumentów pasterskich: gwizdków, piszczałek wielkopostnych (bez otworów palcowych), fujarek pasterskich (z otworami palcowymi), dwojnicy, prowadzący: Marcin Blachura z Żywca i Przemysław Ficek z Jeleśni (Beskid Żywiecki)

Celem warsztatów będzie nauka poszczególnych etapów i metod oraz własnoręczne wykonanie tradycyjnych instrumentów dętych z czarnego bzu. Uczestnicy będą wykonywać gwizdki o prostych formach, piszczałki wielkopostne (bez otworów palcowych) oraz w miarę umiejętności i możliwości czasowych piszczałki 6-otworowe (fujarki). Nauka zakończona będzie świętowaniem sukcesów twórczych i praktyką muzyczną na zbudowanych instrumentach.

Do udziału w warsztatach nie jest wymagana specjalistyczna wiedza, jednak uczestnicy powinni posiadać podstawową umiejętność operowania dłutami i nożykami.

Przemysław Ficek z Jeleśni i Marcin Blachura z Żywca – twórcy instrumentów tradycyjnych, m.in. piszczałek pasterskich i wielkopostnych, fujarek, dwojnic i gwizdków, ale także gajd beskidzkich i dud żywieckich (sposób wytwarzania dud i umiejętność gry na nich są wpisane na Krajową Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego). Grając na stworzonych przez siebie instrumentach kontynuują muzyczne tradycje Beskidu Żywieckiego.

Kiedy: 

19 sierpnia, godz. 15.00-19.00

20-22 sierpnia, godz. 10.00-14.00

Gdzie: Klasztor oo. Dominikanów, ul. Złota 9, Sala Unii

Jak się zapisać na warsztaty?

- Zapisy trwają od 30 lipca do 8 sierpnia 2021. Warsztaty są bezpłatne i skierowane do osób pełnoletnich. Formularz zapisu jest dostępny na stronie internetowej Jarmarku Jagiellońskiego.

- Letnia Szkoła Tradycji odbywa się w dniach 19-22 sierpnia 2021 w Lublinie.

- Obowiązuje kaucja w wysokości 200 zł, zwracana osobom, które wzięły udział w pełnym wymiarze godzinowym warsztatów.

- Należy wybrać temat, któremu poświęci się 4 dni warsztatów (19-22 sierpnia). Trzeba pamiętać, że uczestnicy zobowiązują się do wzięcia udziału we wszystkich dniach warsztatów.

- O dostaniu się na warsztaty decydują odpowiedzi na zawarte w formularzu pytania. Potwierdzenie zostanie dostarczone e-mailem.

- Regulamin jest dostępny na stronie internetowej Jarmarku Jagiellońskiego.

Jarmark Jagielloński 2021 – wystawy

Z czułością. W zaciszu pracowni twórców instrumentów

Tematem przewodnim tegorocznego Jarmarku Jagiellońskiego są instrumenty tradycyjne. Do niego nawiązuje wystawa fotografii Doroty i Piotra Piszczatowskich, które były wykonane podczas wieloletnich wypraw do twórców instrumentów. Przekraczając progi domów i warsztatów mistrzów, autorzy zdjęć mieli unikalną możliwość spotkania z twórcami w przestrzeniach zazwyczaj niedostępnych dla osób postronnych. Poprzez fotografie wchodzimy nie tylko do wnętrz pracowni, ale jesteśmy też świadkami procesu powstawania dzieła. Jego prostota a zarazem złożoność, jego osobisty i subtelny rys odbijał się w oczach, naznaczał twarze i dłonie. W tych przestrzeniach odbywała się żmudna, skupiona, cierpliwa wielogodzinna praca. 

Dorota i Piotr Piszczatowscy są twórcami i opiekunami portalu www.targowiskoinstrumentow.pl

Kiedy: 19-27 sierpnia 2021, godz. 11.00-16.00 (podczas trwania Jarmarku Jagiellońskiego, 20-22 sierpnia, godz. 11.00-17.00)

Gdzie: Warsztaty Kultury, ul. Grodzka 7, parter

Wstęp wolny

Druga strona

Na wystawie Justyny Sokołowskiej zaprezentowane zostaną dwa cykle graficzne: Dwuosnowowa historia żydów na Podlasiu oraz grafiki stanowiące pierwotnie ilustracje do nagrodzonej na Euroazjatyckich Międzynarodowych Targach Książki 2017 w Astanie książki artystycznej Księgi rodzaju.

Cykle łączy forma graficzna polegająca na wykorzystaniu dwóch kontrastowych kolorów oraz nawiązanie do historycznych form reprezentacji, takich jak sztuka ludowa czy malarstwo średniowieczne, przy jednoczesnym odniesieniu do stylistyki wczesnych gier komputerowych. Pierwszy z cykli zainspirowany został tradycyjnym typem dwuosnowowych tkanin powstających na Podlasiu i prezentujących scenki rodzajowe z codziennego życia wsi. Technika tkacka stała się tu pretekstem do podjęcia tematu dychotomiczności świata i natury ludzkiej w kontekście historii II Wojny Światowej i Zagłady Żydów. Drugi cykl stanowią czarno-białe sceny z przypisanej Mojżeszowi Księgi Rodzaju – pierwszej z pięciu ksiąg Starego Testamentu, mówiącej o początkach ludzkości. Ilustracje, w których stylistyce odnajdziemy tropy dawnych mistrzów malarstwa, przedstawiają kluczowe sceny z biblijnych opowieści: Eden, Potop, Wieża Babel, Sodoma i Gomora oraz Przejście przez Morze Czerwone.

Kuratorka wystawy: Magdalena Linkowska 

Kiedy: 12-27 sierpnia 2021, godz. 11.00-17.00 (w trakcie trwania Jarmarku Jagiellońskiego, 20-22 sierpnia, godz. 11.00-18.00, w pozostałe weekendy wystawa nieczynna)

Gdzie: Galeria Gardzienice, ul. Grodzka 5a, I piętro

Wstęp wolny

Justyna Sokołowska – absolwentka wydziału Polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz Wydziału Grafiki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Zajmuje się głównie projektowaniem książek. Jej opracowanie graficzne „Złotej Różdżki” zdobyło wyróżnienie w konkursie organizowanym przez Katowicką ASP: „Najlepiej zaprojektowana książka. Zacznijmy od dzieci” oraz w konkursie na Książkę Roku Polskiej Sekcji IBBY 2017. 

Głos kobiet w tradycji

Dla wielu kobiet starszego pokolenia historia życia zaczynała się podobnie. Rodziły się i od najmłodszych lat wzrastały w objęciach pieśni śpiewanych im przez starsze kobiety z ich własnego rodu i otoczenia: babki, matki, siostry, ale też sąsiadki i piastunki. Śpiew kobiet wiązał się jednak nie tylko z intymnością kontaktu matki z dzieckiem, ale pełnił też ważną rolę w całej społeczności. Ten codzienny, powszedni, pozwalał kobietom ulżyć w ich cierpieniu albo wyrazić uczucia w chwilach doniosłych i radosnych. Gdy przychodził czas święta, stawał się komentarzem i żywym scenariuszem obrzędu, który rozgrywał się z udziałem ludzi tworzących daną społeczność.

Miejsce kobiet w muzyce tradycyjnej nie ogranicza się jednak tylko do śpiewu. Choć gra na instrumentach była niegdyś określana jako głównie kawalerska sprawa, to istnieje w Polsce kilka przykładów wybitnych instrumentalistek, obdarzonych talentem do gry na skrzypcach czy harmonii. Poszły one za głosem swojego serca, często wspierane przez swoje rodziny. Były i są wspaniałymi przykładami działania z odwagą wbrew stereotypom. 

Choć w czasie Jarmarku poznamy tylko niektóre z mistrzyń oraz współczesnych kontynuatorek tradycji, to wystawa ta poświęcona jest niejako wszystkim wybitnym artystkom, kobietom, śpiewaczkom, instrumentalistkom, które śpiewnym krokiem szły przez swoje życie – od dziecięctwa przez panieństwo, stan małżeński aż do późnych lat dostatnich.

Kiedy: 20-22 sierpnia 2021 (wystawa plenerowa)

Gdzie: Plan po Farze

Wstęp wolny

Katarzyna Zedel – kuratorka i autorka scenariusza wystawy. Muzykantka, pedagog, pasjonatka chorału gregoriańskiego, muzyki tradycyjnej i lutnictwa ludowego, uczennica wiejskich muzykantów z regionu radomskiego, m.in. Jana Gacy, Jana Adamczyka, Jana Fokta i Wiesławy Gromadzkiej oraz lubelskiego: Stanisława Głaza, Leona Krzosa i Zbigniewa Butryna. Jest członkinią Forum Muzyki Tradycyjnej. Grywa do tańca, współtworząc kapele z wiejskimi mistrzami oraz z rówieśnikami, zajmuje się również edukacją muzyki tradycyjnej dzieci i młodzieży.

Kobiety w fotografiach Artura Pastora

Artur Pastor urodził się w 1922 roku w Alter-do-Chão, zmarł w 1999 roku w Lizbonie. W 1953 roku Pastor rozpoczął pracę w Głównym Inspektoracie Rolnictwa w Lizbonie, gdzie założył Archiwum Fotograficzne. Przez lata był odpowiedzialny za organizację ponad 10.000 zdjęć, składających się na Bibliotekę Fotografii Inspektoratu. Równolegle współpracował z innymi organizacjami związanymi z rolnictwem i rybołówstwem, będąc autorem wielu projektów redakcyjnych, m.in. publikacji „A Fotografia e Agricultura”.

W ramach swojej działalności zawodowej Artur Pastor wykonywał dokumentację fotograficzną różnych obiektów Głównego Inspektoratu Rolnictwa, ale także oficjalnych wizyt i spotkań roboczych. Dokumentacja ta stanowi fragment jego bardzo zróżnicowanej kolekcji fotograficznej, której znaczna część skupiała się na portretowaniu życia codziennego Portugalczyków i dziedzictwa portugalskich miast i wsi – m.in. tradycyjnych zwyczajów i strojów. Artur Pastor brał udział w wielu wystawach, konkursach oraz krajowych i międzynarodowych salonach fotograficznych.

W 2001 r. Rada Miasta Lizbony zakupiła od rodziny Artura Pastora posiadłość, w której znajdowało się około 210.000 różnorodnych materiałów fotograficznych. Obszerny dorobek fotograficzny Artura Pastora (tworzony od lat 40. XX wieku do czasu jego śmierci) został zdigitalizowany i przygotowany do pokazania szerszej publiczności. Prezentowany zarówno w formie internetowej bazy danych, jak i na kilku wystawach. Aktualnie spuścizna fotograficzna Artura Pastora stanowi część Archiwum Miejskiego miasta Lizbony (Arquivo Municipal de Lisboa).

Wystawa „Kobiety w fotografiach Artura Pastora” została przygotowana przez Warsztaty Kultury w Lublinie we współpracy z Urzędem Miasta Lizbona – Archiwum Miejskim w Lizbonie.

Kiedy: sierpień 2021 (wystawa plenerowa)

Gdzie: Zaułek Hartwigów

Wstęp wolny

Jarmak Jagielloński 2021 – zasady bezpieczeństwa w związku z COVID-19

– Nasze decyzje programowe i logistyczne uzależnione są od obostrzeń i ogólnej sytuacji panującej w kraju. Biorąc pod uwagę nasze ubiegłoroczne doświadczenie organizacji festiwalu, chcemy przygotować wydarzenie w sposób jak najbardziej przemyślany i odpowiedzialny. Zależy nam na tym, by wszyscy uczestnicy Jarmarku Jagiellońskiego czuli się komfortowo podczas planowanych przez nas wydarzeń festiwalowych. Na stronie www.jarmarkjagiellonski.pl oraz portalu Facebook będziemy na bieżąco zamieszczać informacje dotyczące formy, w jakiej będzie możliwe nasze spotkanie i realizacja tegorocznych wydarzeń – wyjaśnia Karolina Waszczuk, dyrektorka Jarmarku Jagiellońskiego z Warsztatów Kultury w Lublinie.

Materiał Partnera
Zdjęcia: Ignac Tokarczyk, Katarzyna Motek, Tomasz Bylina, Mateusz Borny
Weranda Country jest patronem medialnym wydarzenia