Ryś euroazjatycki - niezwykły dziki kot naszych lasów
Zwierzęta w naturzeW naszych borach i lasach znika jeden dziki kot, czyli żbik, ale za to przybywa innego – rysia. Dla żbika nadzieja jest niewielka, bo krzyżuje się ze wszechobecnymi kotami domowymi, których jest jednym z praprzodków, ale dzięki czynnej ochronie i akcjom reintrodukcyjnym zaczyna nam przybywać rysi.
Populacja rysia i jego ochrona w Polsce
Mamy już kilkaset osobników. Na dodatek rysie wypuszczane do lasów przez ludzi nie są już tak płochliwe jak dawniej, co dodatkowo zwiększa ich szanse na życie w naszym bliskim sąsiedztwie. I sprzyja obserwacjom. Warto więc bliżej poznać tego niezwykłego jegomościa.
Jak argonauta Karol Linneusz nazwał go Felis lynx. Pierwszy człon tej nazwy ma łacińskie pochodzenie i oznacza kota, a drugi – lynx – to starogreckie określenie rysia.
Podobnie jak Lynkeus. Jeden z mitycznych argonautów, uczestnik łowów na dzika kalidońskiego, miał właśnie tak na imię, bo słynął z bystrego wzroku.
Mamy na świecie cztery gatunki rysi, które teraz należą do rodzaju Lynx, a nasz ma naukową nazwę Lynx lynx i jest najbardziej typowym przedstawicielem tego rodzaju kotów.
Dawniej po polsku był nazywany ostrowidzem. Podziwiano jego doskonałe zmysły i szybkość poruszania się do tego stopnia, że jeszcze niedawno w naszym języku używano określenia „rysią", co oznaczało pędem, galopem, czyli bardzo szybko. I rzeczywiście ryś to wyjątkowo bystre zwierzę.
Ryś euroazjatycki (lynx lynx) - jak wygląda?
Nasz euroazjatycki ryś jest największym przedstawicielem swojego rodzaju. Dorosły samiec może ważyć nawet 35 kg i mieć długość do 150 cm.
Samice są dużo mniejsze i lżejsze. Jego sylwetkę charakteryzują długie tylne nogi, krótki ogonek i pęczki czarnych włosów na uszach oraz bokobrody – bardzo wyraziste u starych samców. Na nizinach rysie mają mało widoczne plamki na ciele, ale rysie karpackie są wyraźnie, czarno plamkowane.
Doskonale się wspina na drzewa i biega po skałach.
Nic nie ujdzie jego uwadze.
Zobacz też: Najlepsze miejsca do obserwacji dzikich zwierząt w Polsce
Co je ryś?
Za dnia raczej się ukrywa. Uaktywnia się w nocy, by w łowach wykorzystać przewagę swoich doskonałych zmysłów. Poluje na gryzonie, ptaki, zające, sarny i młode jelenie. Ulubioną zdobyczą są jednak sarny. Nie gania za nimi, ale czai się na drzewach, zwłaszcza starych dębach i bukach. Po ataku chwyta sarnę za kark i wbija swe ostre kły dokładnie pomiędzy kręgi szyjne ofiary, uśmiercając ją niemal natychmiast. Najpierw zjada polędwiczki i szynki, a następnego dnia mięso z przedniej części ciała.
Rysie i ich sposoby przechowywania zdobyczy
Kiedyś, gdy było mało wilków, to rysie zasypywały złowione sarny liśćmi, by mieć posiłek także następnego dnia i ukryć go przed wzrokiem kruków i sójek. Widywałem to w Puszczy Piskiej. W Bieszczadach takie naziemne kryjówki zdarzały się tylko tam, gdzie dziki, lisy, wilki i niedźwiedzie nie nauczyły się korzystania z resztek uczt rysi. Jak rysie mają taką konkurencję, to wciągają truchło sarny na drzewo, by było poza zasięgiem wilków. Przed niedźwiedziem kryjówki nie ma, bo ten ma doskonały węch i znajdzie wszystko, co mu smakowicie pachnie, i dopóki jest w miarę młody, umie wchodzić na drzewa. Na szczęście zimą niedźwiedzie śpią, więc rysie mogą w pełni korzystać z upolowanej zdobyczy – o ile uda im się ukryć ją w konarach drzew, zwykle tuż przy pniu.
Zobacz też: Jak wygląda samiec sarny, a jak samica, i gdzie można je spotkać?
Jak powiększa się populacja rysia?
Na początku marca zaczynają się gody. Rysie są samotnikami, ale rewiry samic nieco zahaczają o terytorium samca, a najlepiej kilku. Przydaje się to w czasie rui.
Samce też mają kilka zaprzyjaźnionych sąsiadek. W czasie godów często nawołują, miaucząc i warcząc, a także znakują moczem swoje terytorium.
Wszystko po to, by w odpowiednim momencie dwoje spotkało się naraz. Faza płodna u samicy trwa zaledwie trzy dni, więc jak już samiec taką spotka, nie odstępuje jej na krok.
Po trwającej około 70 dni ciąży, w maju samica rodzi od dwóch do czterech kociąt. Gniazdo ma doskonale ukryte w norze, jaskini, pod wykrotem, w dużej dziupli, stercie drzew lub innym zacisznym miejscu. Po przyjściu na świat rysięta ważą niewiele ponad ćwierć kilograma. Po 10 dniach otwierają się im oczy.
Mleko matki jest ich wyłącznym pokarmem przez pierwsze dwa miesiące życia. Potem zaczną jeść mięso, ale ssać matkę będą do zimy, nawet chadzając z nią na polowania.
Czy rysie to rodzinne zwierzęta?
Kiedy zbliża się kolejna ruja, matka wymusza na potomstwie opuszczenie rewiru, tym bardziej że adorujący ją dorosły samiec potrafi być dla młodych niebezpieczny.
Młode samice w dobrej kondycji mogą być już wtedy płodne. Samce z zakładaniem rodziny muszą poczekać jeszcze rok, o ile wywalczą sobie terytorium i będą miały sąsiadki.
Tak więc marzec to nie tylko okres godów u dorosłych rysi, ale także czas wędrówek u młodych. Życzę udanych obserwacji.
Ciekawostki o rysiu
Pędzle na uszach są nie tylko ozdobą. Działają jak radary, które skupiają fale dźwiękowe. Rysie marcują jak domowe koty.
Matki są troskliwe, a ojcowie to lekkoduchy.
Kły jak szpile służą do błyskawicznego uśmiercania ofiar.
o zwierzętach opowiada dr Andrzej G. Kruszewicz, lekarz weterynarii, ornitolog, znawca ptasich obyczajów, autor wielu książek, dyrektor warszawskiego zoo
zdjęcia: shutterstock, unsplash
