Rozpoczęło się rykowisko jeleni – spektakl natury, którego nie można przegapić
Zwierzęta w naturzeRykowisko jeleni to jedno z najbardziej widowiskowych wydarzeń w świecie dzikiej przyrody. Co roku, w okresie jesiennym, samce jeleni szlachetnych ryczą, walczą i konkurują o partnerki, tworząc zapierające dech w piersiach widowisko. Dlaczego warto zgłębić ten temat? Bo to nie tylko naturalny spektakl, ale także kluczowy moment w biologii jeleni, który wpływa na populację i zdrowie całego stada. Przygotuj się na fascynującą podróż po tajemnicach rykowiska!
Co to jest rykowisko jeleni i kiedy się zaczyna?
Rykowisko, czyli okres godowy jeleni szlachetnych, w Polsce zazwyczaj rozpoczyna się w połowie września i trwa do początku października. Dokładna data jego rozpoczęcia zależy jednak od warunków pogodowych – chłodniejsze, jesienne noce mogą przyspieszyć ten moment, podczas gdy cieplejsza aura nieco go opóźnia. To wyjątkowy czas w świecie przyrody, kiedy lasy ożywają dźwiękami donośnych ryków samców, które rywalizują o względy samic. Byki prezentują swoją siłę i dominację, rycząc i walcząc z innymi samcami. Każdy dźwięk niesie ze sobą nie tylko sygnał gotowości do walki o samice, ale także stanowi ostrzeżenie dla rywali. Właśnie wtedy przyroda pokazuje swoją niezwykłą dynamikę, a rykowisko staje się spektaklem, którego warto być świadkiem.
Rykowisko to czas, kiedy samce starają się imponować samicom, ale również odstraszać konkurentów. Ich ryki, a także walki o dominację, tworzą niepowtarzalny spektakl, który przyciąga zarówno miłośników przyrody, jak i myśliwych.
Zobacz też: Najlepsze miejsca do obserwacji dzikich zwierząt w Polsce
Dlaczego jelenie ryczą podczas rykowiska?
Ryki samców mają dwa główne cele: przyciągnięcie samic i odstraszenie rywali. Samce jeleni ryczą, aby zaznaczyć swoje terytorium oraz sygnalizować swoją siłę i gotowość do walki. Ryk jeleni to sygnał, że samiec jest gotowy do zapłodnienia samicy, a jednocześnie ostrzeżenie dla innych byków.
Donośne ryki niosą się na dużą odległość, a ich intensywność i ton mogą wskazywać na siłę i wiek samca. Starsze byki mają głębszy, bardziej stonowany ryk, co może odstraszać młodszych rywali. Ryk jeleni to nie tylko dźwięk – to kluczowy element strategii godowej.
Jakie jest znaczenie poroża w okresie godowym?
Poroże jest jednym z najważniejszych atrybutów samców jeleni podczas rykowiska. Im większe i bardziej rozbudowane poroże, tym większe szanse samca na dominację. Poroże jest nie tylko narzędziem walki, ale również wizualnym symbolem siły i zdrowia.
Byki używają poroża podczas walk z konkurentami, w których stawką jest dostęp do samic. Walki te mogą być bardzo brutalne, a poroże bywa kluczowe dla odniesienia zwycięstwa. Silny byk z okazałym porożem ma większe szanse na pokonanie rywala i zdobycie partnerki.
Kiedy jeleń zrzuca poroże?
Jeleń zrzuca poroże zwykle raz w roku, na przełomie lutego i marca. Proces ten jest naturalną częścią cyklu życiowego samców jeleni, które po zakończeniu okresu godowego i zimy zaczynają tracić swoje imponujące poroże. Zrzucenie poroża pozwala im na rozpoczęcie wzrostu nowego, większego i silniejszego poroża, które będzie gotowe przed kolejnym rykowiskiem. Na wzrost nowego poroża wpływa wiek, zdrowie oraz warunki środowiskowe, a cały proces trwa kilka miesięcy.
Zobacz też: Jak wygląda samiec sarny, a jak samica, i gdzie można je spotkać?
Jak rozpoznać samca dominującego, czyli byka stadnego?
Byk stadny to samiec, który dominował w rywalizacjach z innymi bykami i zdobył prawo do kontrolowania chmary, czyli grupy samic. Jego zadaniem jest nie tylko zapłodnienie samic, ale również ochrona swojego haremu przed rywalami.
Samca dominującego można rozpoznać po jego pewnej postawie, imponującym porożu i donośnych rykach. To on zazwyczaj prowadzi stado na łąki i pola, gdzie jelenie podczas rykowiska żerują i przygotowują się do zimy.
Gdzie i kiedy najlepiej słuchać ryku jeleni?
Najlepszym czasem na słuchanie jeleni jest świt, gdy lasy są ciche, a dźwięk ryczących samców niosący się po polach i łąkach jest najbardziej wyraźny.
Godzinę przed świtem jest momentem, kiedy ryki są najgłośniejsze, a jelenie aktywne.
Aby cieszyć się tym spektaklem, warto wybrać się w rejony leśne, z dala od hałasów cywilizacji.
Słuchanie jeleni podczas rykowiska to doświadczenie, które zostaje w pamięci na długo.
W Polsce jest wiele miejsc, gdzie można obserwować rykowisko jeleni, szczególnie w rejonach, gdzie licznie występują jelenie szlachetne. Oto kilka najlepszych lokalizacji na obserwację tego spektakularnego wydarzenia:
- Bieszczady
- Bory Tucholskie
- Puszcza Augustowska
- Kampinowski Park Narodowy
- Beskid Niski
Czyje ryki jeszcze słychać w lesie?
Rykowiskami nazywamy tylko gody jeleni szlachetnych. Łosie w tym samym czasie wpadają w miłosny amok, ale obwieszczają go niosącym się wśród drzew doniosłym stękaniem i buczeniem (dlatego ich gody to bukowisko). Nie są tak agresywne jak jelenie, które potrafią zaciekle walczyć rogami, nie tworzą też haremu. Znajdują sobie klępę, spędzają z nią kilka dni, a gdy zrobią jej dziecko – szukają innej.
Trochę później, bo od połowy października do połowy listopada, trwają bekowiska, czyli zaloty danieli. Samce porzucają męskie towarzystwo i głośnym chrapliwym beczeniem przywołują łanie. Potrafią zwabić nawet kilka i zazdrośnie ich strzegą przed rywalami. Ale tylko przez dwa tygodnie. Gdy je zapłodnią w rujowisku (kopią racicami w ziemi głębokie kołyski, które oznaczają moczem), ruszają do kolejnych partnerek. Gody mają też jelenie sika – najrzadsze, spotykane głównie w lasach pod Pszczyną lub nad Zalewem Wiślanym. Poznasz je po jasnych plamach i ciemnej linii grzbietu, ale prędzej usłyszysz charakterystyczne… gwizdanie. Nie trop ich raczej z aparatem, bo są jeszcze bardziej bojowe niż jelenie szlachetne. Lepiej się dyskretnie wycofaj.
Jeśli zaś na obrzeżu lasu dobiegnie cię odgłos przypominający szczekanie, to prawdopodobnie spłoszony kozioł sarny, który w ten sposób ostrzega innych, że na teren wtargnął jakiś obcy. On ma już gody za sobą, jego partnerki są już w ciąży, przez ponad cztery miesiące utajonej – zapłodniony zarodek jest uśpiony w macicy, zagnieździ się i zacznie rozwijać dopiero w styczniu. Młode urodzą się w maju, po 10 miesiącach (owoc zimowej rui przychodzi na świat po ciąży trwającej 4,5 miesiąca).
Jeśli wybierzesz się do lasu posłuchać miłosnych ryków, gwizdów, buczenia i beków, to nie perfumuj się, włóż maskujące ubranie i bądź cicho. Nie podchodź za blisko, bo dzikie zwierzęta w rui są porywcze i niebezpieczne.
Tekst: Joanna Halena & Antonina Rzeszotarska, zdjęcia: Shutterstock
